"Kto nie szanuje i nie ceni swojej przeszłości, ten nie jest godzien szacunku, teraźniejszości ani prawa do przyszłości” (Józef Piłsudski)
Polska niepodległość 1918 / Marek Rezler. – Poznań : Wydawnictwo Poznańskie, 2018, sygn. 110953
Niewiele jest dat w dziejach Polski, które budziłyby tyle emocji co 11 listopada 1918 roku. Na ogół jednak, w atmosferze uniesienia zapomina się o wieloaspektowości tego listopadowego dnia, wielkiego i dumnego, a jednocześnie wcale nie tak jednoznacznego jak można by sądzić.
Autor zagłębia się w problem, z którym od wieków zmaga się nasz naród, czyli wewnętrzne spory polityczne. Mit wielkości naszego państwa po wygranej z bolszewikami został wykorzystany przez piłsudczyków do perfekcji, niestety życie szybko to zweryfikowało i w 1939 trzeba było zmierzyć się z nieodzownie zbliżającą się wojną, która była efektem głównie nierozwiązanych sporów z 1918 roku. Czas pokazał, że każde państwo, teoretycznie dla nas przychylne, myślało o własnych interesach. Jedynie nasz naród żył w jakiegoś rodzaju romantycznej bajce "walki o dobro nasze i wasze" – pokazały to przegrane powstania, sojusze z Wielką Brytanią i Francją, które doprowadziły do kolejnego zniewolenia po 1945 roku.
Książka zawiera bardzo dużo informacji o polskiej drodze do niepodległości. Wszystko zostało ujęte chronologicznie, tak, by móc skupić się na czytaniu, a nie przewijaniu stron i myśleniu o datach. Opis zaborów, powstań i wielkich postaci dodatkowo wzbudza jeszcze większe pragnienia poznawania naszej historii.
Piłsudski, Dmowski i niepodległość : osobno, ale razem / Tadeusz A. Kisielewski. – Poznań : Rebis, 2018, sygn. 110979
Praca składa się z 34 rozdziałów, w których poruszono takie zagadnienia jak: traktaty brzeskie, akt 5 listopada, walki o granice, kwestię Litwy i Wileńszczyzny czy też stanowisko państw ententy w sprawie polskiej. Dużo miejsca poświęcono wysuwanym przez Dmowskiego oraz Piłsudskiego koncepcjom: federacyjnej oraz inkorporacyjnej. W sposób dość szczegółowy omówiono także sylwetki obu tych postaci będących przecież głównymi twórcami niepodległej II RP.
Ogromną zaletą recenzowanej pracy jest fakt, iż autor ani razu nie opowiedział się za żadną ze stron |i ukazał zarówno plany Dmowskiego, jak i Piłsudskiego w sposób całościowy. Omówił bowiem tak samo ich wady jak i zalety, pozwalając czytelnikowi samemu wysnuć własne wnioski na dany temat. Dużym atutem jest też pokazanie zależności między ówczesną sytuacją polityczną a kolejnymi krokami mającymi na celu odzyskanie utraconego państwa.
Piłsudski, Dmowski i niepodległość… jest pracą godną polecenia dla wszystkich, którzy pragną lepiej poznać lub usystematyzować wiedzę posiadaną na temat walki Polaków o odzyskanie niepodległości. Autor bowiem w przystępny sposób ukazał poszczególne etapy zmagań oraz powstające wówczas koncepcje dalszych działań.
Mistrzowska gra Józefa Piłsudskiego / Wojciech Roszkowski. - Kraków : "Biały Kruk", 2018, sygn.111182
To była zaiste mistrzowska gra – zacząć wojnę w bloku państw, które ją ostatecznie przegrają, a zakończyć wśród zwycięzców! Sam wielki przeciwnik Józefa Piłsudskiego, Roman Dmowski, przyznawał Naczelnikowi, że to był genialny manewr.
Drugim tyleż genialnym, co niespodziewanym rozdaniem w grze o Polskę było spacyfikowanie zaraz po zakończeniu wojny prorewolucyjnych, a nawet probolszewickich nastrojów przez przekazanie kierownictwa kraju w ręce… lewicy (rząd Moraczewskiego). Zamiast krwi i trupów na ulicach, jak to było np. w Niemczech, mieliśmy pracę nad instytucjami państwa i parlamentaryzmu.
Trzecim elementem wielkiej gry Naczelnika, była batalia o granice II Rzeczypospolitej; przyznano nam je w traktacie wersalskim w sposób bardzo enigmatyczny. Wiązało się to z natychmiastowym tworzeniem armii – licznej i silnej. Udało się. W 1919 r. „Wojsko Polskie liczyło już około miliona żołnierzy zdolnych stawić czoła inwazji bolszewickiej w obronie Polski i Europy” – podkreśla autor tej książki, prof. Wojciech Roszkowski, wybitny znawca tematu, a także świetny pisarz.
„Mistrzowska gra” pozwala prześledzić narodziny wolnego kraju i jego bardzo szybkie krzepnięcie. Okazało się, że choć zrabowano nam olbrzymie tereny, które przez cały wiek XIX karmiły trzy agresywne imperia, to nic nie zdołało zabrać polskiemu narodowi jego niezłomnego ducha. Rzeczpospolita przetrwała i trwa.
oprac. E. Wicherska