„Każdy dzień jest kawałkiem historii, nikt nie jest w stanie opowiedzieć jej do końca” - Jose Saramago
O historii nie dla idiotów : rozmowy i przypadki / Andrzej Nowak. - Kraków : Wydawnictwo Literackie, 2019, sygn. 111912
„Historia nie dla idiotów” składa się z dwóch części – wywiadów i esejów. W pierwszej z nich autor rozmawia o rozmaitych odsłonach polskiej historii ze znakomitymi eseistami oraz z historykami: Stefanem Kieniewiczem, Piotrem Wandyczem, Richardem Pipesem, Andrzejem Sulimą Kamińskim, Romanem Szporlukiem, Tomaszem Łubieńskim, Andrzejem Walickim, Henrykiem Samsonowiczem, Antonym Polonskym i Andrzejem Paczkowskim. W tych rozmowach przewijają się zwłaszcza pojęcia patriotyzmu, pamięci, zdrady i polityki.
W drugiej części książki autor na przykładzie jedenastu „przypadków”, jak sam to określa, szuka odpowiedzi na pytania o polską tożsamość oraz pozycję w świecie. Swoje rozważania rozpoczyna od tekstu o chrzcie Polski i najnowszych interpretacjach jego politycznych kontekstów oraz kulturowego znaczenia. Kolejne teksty dotyczą m.in. czasów Bolesława Chrobrego, unii horodelskiej zawartej w 1413 r., zainteresowaniu Andrzej Nowaka znalazł się również Józef Piłsudski.
Nowak przyjrzał się też problemowi kolaboracji z potężnym sąsiadem, który jak cień złączony jest z ideą niepodległości, a właściwie z jej odrzuceniem. Swoje przemyślenia prezentuje w szkicu o Ksawerym Pruszyńskim i wybranym przez niego bohaterze, czyli o margrabim Aleksandrze Wielopolskim. Historii najnowszej, a właściwie rozbijaniu pewnych stereotypów, w jakich zdaje się ona zastygać, zostały poświęcone cztery ostatnie teksty.
Bronisława Piłsudskiego pojedynek z losem / Jerzy Chociłowski. - Warszawa : "Iskry", cop. 2018, sygn. 111876
Pierwsza opowieść biograficzna o starszym o rok bracie Marszałka (1866–1918). Autor książki w barwny i przystępny sposób przypomina Bronisława Piłsudskiego w stulecie śmierci nie tylko jako wybitnego uczonego, lecz także jako przyjaciela ludzi, marzyciela i rozbitka duchowego, samotnika, któremu życie poskąpiło szczęścia.
Został skazany na śmierć za udział w próbie zamachu na cara, jednak wyrok złagodzono i został wysłany na Sachalin. Ten wyjazd zmienił jego życie. Tam Bronisław odkrył w sobie pasję etnografa. „Fascynowali go Ajnowie, tajemniczego pochodzenia, zagrożeni wymarciem autochtoni wyspy. Badał ich kulturę i obyczaje, stał się także ich obrońcą. Przyjęty do klanu, poślubił młodą Ajnuskę, miał z nią dwoje dzieci. W Krakowie i Lwowie, gdzie mieszkał po powrocie z dziewiętnastoletniej tułaczki, trafił na mur obojętności. Nie miał stałej pracy, cierpiał niedostatek. Ciężko przeżył nieszczęśliwy finał nieostrożnego romansu. Po wybuchu wojny światowej przeniósł się do Szwajcarii, potem do Paryża, gubiąc się beznadziejnie w wirze emigracyjnej działalności politycznej. Zgnębiony, schorowany, dręczony poczuciem samotności, utonął samobójczo w Sekwanie. Nie doczekał chwili, gdy jego brat stanął na czele wojsk polskich w walce o niepodległość.
Przyszłość pokaże...: wspomnienia / Maria Tarnowska ; [tłumaczenie z języka angielskiego Iwona Zofia Żółtowska ; przypisy oraz posłowie Andrzej Żółtowski]. - Łomianki : Wydawnictwo LTW, 2012, sygn. 112229
Wspomnienia Marii Tarnowskiej są niezwykle ciekawą biografią. Równie ciekawe są okoliczności, w jakich powstały i ukazały się. Wspomnienia Tarnowska spisała w 1950 r., ale w języku angielskim z myślą o Czytelniku amerykańskim. Wydanie książki w powojennej Polsce było niemożliwe ze względu na opisane fakty (chociażby mówienie o prawdzie katyńskiej, Powstaniu Warszawskim). Polskie tłumaczenie, które opracował siostrzeniec hrabiny Andrzej L. Żółtowski, powstało dopiero w latach dziewięćdziesiątych.
Maria Tarnowska z Czetwertyńskich spędziła szczęśliwe dzieciństwo w domu, w którym pielęgnowano pamięć o powstańcach, tradycje, prowadzono dysputy, zapraszano gości. Ojciec, Włodzimierz Świętopełk – Czetwertyński, powstaniec styczniowy parał się piórem i był prawdziwym społecznikiem. Matka Maria z Uruskich również aktywnie działała. Założyła szkołę powszechną w Milanowie, a dzięki jej fundacji, przedwojenny KUL posiadał największą salę wykładową.
Milanów to rzecz jasna nie jedyne miejsce opisywane we wspomnieniach. Życie Marii zapowiadało się wspaniale, a tuż po ślubie z hrabią Adamem Tarnowskim przypominało bajkę (liczne podróże zagraniczne, bale, spotkania z wielkimi ówczesnego świata). I wojna światowa przerwała tę sielankę. Od tej chwili Maria zamieniła suknie balowe na strój pielęgniarki i żołnierza bez narzekań czy żalów. II wojna definitywnie przekreśliła powrót do dawnej pozycji i szczęścia.
Maria Tarnowska hrabina to brzmi dumnie. Jednak nie tytuł zdobił jej imię. Prostolinijność, skromność, waleczność i umiłowanie ojczyzny świadczyły o jej klasie i wielkości.
W cieniu sławy : zapomniane rodzeństwa sławnych Polaków / Ewa Jałochowska. - Warszawa : Sport i Turystyka - Muza, 2018, sygn. 111482
Książka Ewy Jałochowskiej to bogato ilustrowana literacko-biograficzna perła. Z jednej strony autorka przybliża mało znane, a niekiedy niezbyt chwalebne oblicza wybitnych Polaków, z drugiej – czytelnik może poznać niełatwe życie braci i sióstr największych sław. A przy tym Jałochowska, korzystając z zachowanych pamiętników i listów, zdecydowała się na ciekawy zabieg stylistyczny: o każdej z wybranych przez siebie osób opowiada z punktu widzenia bohatera lub jego rodzeństwa, w formie fabularyzowanych wspomnień, co pozwala czytelnikowi przenieść się w odległe czasy i wniknąć w myśli i emocje, jakie mogły się rodzić w sercach i umysłach wybitnych polskich pisarzy, muzyków, malarzy, polityków. Autorka skupia jednak swą uwagę na rodzeństwie sław, które zwykle żyło w cieniu geniuszy – wcale niekoniecznie mniej zdolne, ale albo mniej przebojowe, albo mniej hołubione przez rodziców, albo mające mniej szczęścia, często zaś całe swoje życie poświęcające sławnemu bratu lub siostrze. „Bronisława z oddaniem pomagała Marii Skłodowskiej-Curie. Ludwika Chopin do ostatniej chwili siedziała przy łóżku umierającego brata. Ale Izabela Boznańska nie kryła złości. Nienawidziła sukcesu Olgi i nienawidziła samej siebie”.
Niezwykle ciekawe są też rozdziały poświęcone trudnym relacjom rodzinnym Bolesława Prusa, braciom Mickiewiczom i Helenie Sienkiewicz, młodszej siostrze „krzepiciela polskich serc”.