I drzewa mają swą wigilię...
W najkrótszy dzień Bożego roku,
Gdy błękitnieje śnieg o zmroku:
W okiściach, jak olbrzymie lilie,
Białe smereczki, sosny, jodły,
Z zapartym tchem wsłuchane w ciszę...
(Leopold Staff "Wigilia w lesie")
Obrzędy i zwyczaje lasowiackie / [red. Piotr Pastuła, Krystian Rzemień, Jerzy Sudoł]. - Nowa Dęba : Stowarzyszenie "Lasowiacka Grupa Działania", 2015, sygn. Cz 108914
Lasowiacy to dawni mieszkańcy terenów Puszczy Sandomierskiej w widłach Wisły i Sanu. Znani byli z kultywowania dawnych obrzędów. Wśród zwyczajów bożonarodzeniowych charakterystyczne było śmiecenie słomą i wnoszenie sprzętów gospodarczych na dach. Oprócz typowego kolędowania praktykowano chodzenie po scodrokach w święto Trzech Króli. A oto jak wspomina kolację wigilijną Anna Rzeszut z Baranowa Sandomierskiego: „ Najsamprzód był podany barszcz z grzybami, kaszą jaglaną i nie był podbity ani mlekiem ani śmietaną, tylko te grzyby były, tak dużo grzybów, że one dały smak temu barszczowi bo to kiszony był barszcz i ziemniaki były nie krojone, tylko były zazwyczaj małe gotowane, żeby nie kroić. […] Później były ziemniaki z cebulą, bo musiało być 12 dań. Później podano kaszę. Tatarczana kasza z tatarki była z grzybami i z masłem i jaglana kasza to była najlepsza. Bo była z wędzonymi śliwkami albo gruszkami. Później była podana kapusta z grochem. I później był podany jeszcze ten kompot. Albo z suszonych gruszek, bo przeważnie z jabłek. I pierogi były z kapustą i grzybami”.
Pozostałości dawnej kultury ludowej na tle dzisiejszej w powiecie tarnobrzeskim i w okolicy Koprzywnicy : według materjałów zebranych przez młodzież gimnazjalną. Odbitka z XII. Sprawozdania Państwowego Gimnazjum im. Hetm. Jana Tarnowskiego w Tarnobrzegu / Michał Marczak. – Tarnobrzeg : drukarnia Franciszka Cwynara, 1929, sygn. 8/Ks
Michał Marczak historyk, bibliotekarz-archiwista, etnograf, pedagog i publicysta, związany przez wiele lat ze zbiorami Tarnowskich na zamku w Dzikowie tak opisuje Boże Narodzenie na początku XX wieku w powiecie tarnobrzeskim: ”W Boże Narodzenie oprócz udziału w nabożeństwie nikt domu nie opuszcza. Nawet nie zamiata się izby i nie zaściela się łóżek. Gospodarze nie urządzają sobie poobiedniej drzemki, by siano w lecie nie zamokło. Porządek w domu robi się dopiero nazajutrz. Dziewczęta ścielą łóżka, zamiatają chatę i wynoszą nieznacznie śmiecie, gdyby je bowiem znaleźli parobcy, zanieśliby je z powrotem do chaty, rozrzuciliby popod łóżka lub zażądaliby okupu”.
Naturalne dekoracje na Boże Narodzenie : pomysły do samodzielnego wykonania / G[erlinde] Auenhammer [ i in.]. - Kielce : "Jedność", cop. 2016. sygn. 109663
Wkrótce nadejdzie Boże Narodzenie – dla wielu ludzi najpiękniejsze święto w całym roku! Teraz pieczenie ciastek, odwiedzanie jarmarków bożonarodzeniowych, przygotowywanie prezentów dla bliskich i świąteczne dekorowanie domów sprawia nam ogromną przyjemność. Wieniec adwentowy z gałęzi i chrustu wprowadzi rustykalny nastrój; małe drewniane jeże, gwiazdy z szyszek, skrzaty i minichoinki stworzą wyjątkowo przytulną atmosferę, a jednocześnie doskonale sprawdzą się jako drobne prezenty! A po świętach jest jeszcze dużo czasu na prawdziwą radość z zimy: z lodowymi lampionami, choinkami z szyszek, porożami z gałęzi i girlandami z pokarmem dla ptaków. Wszystkie te czarujące rzeczy powstają z prostych i naturalnych materiałów, które w większości można znaleźć w domu lub wokół niego. To bardzo proste, wystarczy zabrać się do pracy i w mgnieniu oka przygotować niezwykłe dekoracje bożonarodzeniowe.
oprac. E. Wicherska